المفارقة اللفظیة فی مسرحیات توفیق الحکیم

آیرونی اصطلاحی غربی و برخاسته از یونان باستان است که در دوره معاصر واز طریق ترجمه وارد زبان و ادب عربی شده است وانواع مختلفی دارد که آیرونی کلامی از جمله آن‌هاست. در این صنعت، نویسنده در ظاهر چیزی می‌گوید، ولی در باطن چیز دیگری اراده می‌کند. در واقع، نویسنده در این شیوه رویکرد وارونه‌گویی آمیخته با طنز در پیش می‌گیرد. توفیق الحکیم از نویسندگان نام‌آشنا وبرجسته‌ترین چهرۀ نمایش‌نامه‌نویس دورة معاصر عربی به‌شمار‌ می‌رود که در بیشتر نمایش‌نامه‌هایش با هوشمندی بی‌همتا به مسائل گوناگون وناهمسان اجتماعی، فرهنگی، چالش‌ها وانگاره‌های ناراست موجود در جوامع پرداخته وبه شیوه‌ای کنایی ووارونه‌گویی رشد وبالندگی جوامع ایستا و واپسگرای فکری و فرهنگی را به سخره گرفته و آن را امری بسی ناممکن و ناشدنی دانسته است. هدف جستار پیش‌رو نیز واکاوی مهم‌ترین نمایشنامه‌های او از منظر آیرونی کلامی و عیان‌سازی درون‌مایه وپیام اصلی آن‌هاست. یافته و برآیند این جستار نیز آن است که نویسنده نخست در بیشتر نمایشنامه هایش از آیرونی کلامی استفاده کرده است و دوم اینکه در چارچوب این رویکرد مشکلات جوامع انسانی را بازگو کرده است.